Spis treści:
- Jak psy budują więź z ludźmi?
- Czy koty naprawdę rozumieją ludzi?
- Dlaczego błędnie odczytujemy emocje zwierząt?
- Jak tworzyć lepsze relacje ze swoimi zwierzętami?
Jak psy budują więź z ludźmi?
Dr. Jon Bowen z Królewskiego Szpitala Weterynaryjnego im. Królowej Matki w Hertfordshire twierdzi, że więź między człowiekiem a psem jest wyjątkowa, ponieważ obejmuje współdziałanie hormonów odpowiedzialnych za przywiązanie - oksytocyny - u obu stron. Jego obserwacje wskazują, że kontakt wzrokowy z psem może wywoływać u człowieka takie same reakcje hormonalne, jakie pojawiają się podczas kontaktu z bliską osobą.
"Jestem pewien, że twój pies okazywał empatię i wsparcie." - dr. Jon Bowen
W badaniu przeprowadzonym w 2021 roku 80% właścicieli psów przyznało, że ich zwierzę pomagało im przetrwać trudne chwile emocjonalne. Właściciele opisują typowe zachowania swoich pupili w sytuacjach stresu: pies podchodzi, liże dłonie, kładzie głowę na kolanach lub siada bardzo blisko. Sally Bayly z Sussex, której mąż zmarł w 2020 roku, mówiła, że jej labradorka Lola stała się po tej stracie bardziej czujna i czuła wobec niej i dzieci.
Bowen zwraca uwagę, że psy uczą się odczytywać emocje człowieka w sposób odmienny niż między sobą - skupiają wzrok na lewej stronie ludzkiej twarzy, ponieważ to tam emocje są najlepiej widoczne. Badania z użyciem technologii śledzenia wzroku (eye-tracking) potwierdziły, że psy rozpoznają ludzkie emocje na podstawie mimiki, zwłaszcza ruchów czoła, policzków i oczu.
Czy koty naprawdę rozumieją ludzi?
Dr. Karen Hiestand z Królewskiego Kolegium Weterynarii w Hertfordshire prowadziła eksperymenty, w których właściciele kotów udawali nagłe zranienie. Choć koty rzadziej niż psy reagowały fizycznym kontaktem, zauważalnie zmieniały zachowanie - przerywały czynność, obserwowały właściciela i wykazywały oznaki stresu, takie jak intensywne lizanie łapy.
"Przypisywanie takim zachowaniom cech typowo ludzkich bywa nazywane antropomorfizmem lub złą nauką." - dr. Karen Hiestand
Hiestand tłumaczy, że koty pochodzą od samotnie żyjącego przodka - afrykańskiego żbika - dlatego ich zachowania społeczne są w dużej mierze wynikiem procesu udomowienia. Mimo to wiele osób twierdzi, że ich koty potrafią reagować na emocje człowieka. Przykładem jest Anne Hadley z Brighton, która zauważyła, że jej kot Harry zawsze przychodzi do niej, gdy jest smutna, i uspokaja ją mruczeniem.
Badaczka podkreśla jednak, że takie zachowania mogą wynikać nie tylko z empatii, ale też z tzw. "emocjonalnego zarażenia" - czyli przejmowania emocji otoczenia bez zrozumienia ich przyczyny. U zwierząt objawia się to często niepokojem, gdy człowiek jest smutny lub zestresowany.
Dlaczego błędnie odczytujemy emocje zwierząt?
Dr. Holly Molinaro z Uniwersytetu Stanowego Arizony przeprowadziła badanie, w którym 300 uczestników miało określić emocje psa oglądającego różne sytuacje. Wyniki okazały się zaskakujące - większość osób oceniała emocje psa nie na podstawie jego zachowania, lecz kontekstu sytuacyjnego.
"Wyniki jasno pokazały, że ludzie oceniali emocje psa nie na podstawie jego zachowania, lecz na podstawie kontekstu." - dr. Holly Molinaro
Kiedy uczestnikom pokazano psa stojącego naprzeciw odkurzacza, oceniali go jako przestraszonego. Gdy to samo nagranie zestawiono z obrazem człowieka trzymającego smycz, większość uznała, że pies jest szczęśliwy. To potwierdziło, że ludzie często interpretują emocje zwierząt przez pryzmat własnych wyobrażeń.
Molinaro ostrzega, że błędne rozumienie sygnałów wysyłanych przez psy może prowadzić do nieporozumień, a nawet agresji. Dr. Hiestand dodaje, że popularne przekonanie o "poczuciu winy" u zwierząt jest nieprawdziwe - to, co ludzie uznają za wstyd, jest w rzeczywistości reakcją lękową na gniew właściciela.
Jak tworzyć lepsze relacje ze swoimi zwierzętami?
Zarówno Bowen, jak i Hiestand zgadzają się, że kluczowe jest obserwowanie indywidualnych zachowań zwierzęcia. Nie należy zakładać, że wszystkie psy lub koty reagują tak samo - każdy ma własny temperament, potrzeby i granice.
Właściciele powinni zwracać uwagę na sygnały ciała:
- Unikanie kontaktu wzrokowego może oznaczać stres.
- Ziewanie, oblizywanie się lub drapanie w sytuacjach bez powodu to często objawy napięcia.
- Przysuwanie się lub kładzenie w pobliżu to zwykle oznaka zaufania i chęci kontaktu.
Bowen przyznaje, że sam uczył się rozumieć swojego labradora Wisleya poprzez obserwację jego reakcji w różnych sytuacjach. Dzięki temu potrafi lepiej dopasować zabawy i zachowania do upodobań psa.
Naukowcy są zgodni - niezależnie od tego, czy motywacją psów i kotów jest empatia, ciekawość czy przywiązanie, ich zdolność do rozpoznawania ludzkich emocji jest faktem. To właśnie ona sprawia, że więź między człowiekiem a zwierzęciem pozostaje jedną z najbardziej niezwykłych relacji w przyrodzie.
FAQ
Czy psy naprawdę rozumieją emocje człowieka?
Czym różni się empatia od emocjonalnego zarażenia?
Dlaczego kot może reagować inaczej niż pies?
Czy „poczucie winy” u psa to mit?
Jakie sygnały stresu u psów i kotów pojawiają się najczęściej?
Czy kontakt wzrokowy może wzmacniać więź ze zwierzęciem?
Przypisy:
Oksytocyna to hormon peptydowy wydzielany przez podwzgórze i uwalniany przez tylny płat przysadki mózgowej. Odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu więzi społecznych, zaufania i przywiązania zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. W badaniach nad psami stwierdzono, że kontakt wzrokowy i dotyk między człowiekiem a psem zwiększają poziom oksytocyny u obu stron, co wzmacnia ich relację emocjonalną.
Eye-tracking - Technologia polegająca na śledzeniu ruchu gałek ocznych, wykorzystywana w badaniach psychologicznych, marketingowych i behawioralnych. W kontekście badań nad zwierzętami pozwala ustalić, na co dokładnie patrzą psy lub koty podczas kontaktu z człowiekiem, dzięki czemu naukowcy mogą analizować sposób, w jaki zwierzęta odczytują ludzkie emocje.
Antropomorfizm to tendencja człowieka do przypisywania zwierzętom lub przedmiotom cech ludzkich, takich jak emocje, motywacje czy sposób myślenia. W kontekście badań nad zachowaniami zwierząt jest to zjawisko, które może prowadzić do błędnych interpretacji ich działań, ponieważ bazuje na ludzkich emocjach, a nie obiektywnych obserwacjach.
Afrykański żbik - Gatunek dzikiego kota (Felis lybica), uznawany za przodka współczesnego kota domowego. Występuje głównie na terenach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. Żbiki te prowadzą samotniczy tryb życia i są terytorialne, co tłumaczy, dlaczego koty domowe zachowały część niezależnych cech mimo udomowienia.
Emocjonalne zarażenie to proces, w którym jedna istota przejmuje emocje drugiej bez świadomego zrozumienia ich źródła. Zjawisko to obserwuje się zarówno u ludzi, jak i u zwierząt społecznych. W przypadku psów i kotów emocjonalne zarażenie objawia się m.in. zmianą zachowania w reakcji na stres, smutek lub zdenerwowanie opiekuna.
Źródło: The Guardian, YouTube
