Spis treści:
- Homo narrans - jak ewolucja opowieści ukształtowała człowieka?
- Jak filmy takie jak "Obcy" czy "Brokeback Mountain" odzwierciedlają ludzkie potrzeby?
- Problemy z tożsamością a działalność Willa Storra w organizacji Samarytanie
- Jak ludzki mózg przetwarza historię, a nie fakty?
Homo narrans - jak ewolucja opowieści ukształtowała człowieka?
Will Storr wskazuje, że kluczową cechą człowieka stała się zdolność do tworzenia opowieści, co odróżnia go od innych gatunków. Ewolucja człowieka doprowadziła do powstania "Homo narrans" - istoty, która nie tylko przetrwała dzięki instynktom, ale także zbudowała skomplikowany świat wyobrażeń. Człowiek żyje w dwóch rzeczywistościach: fizycznej oraz narracyjnej, w której odgrywa rolę bohatera, otoczonego sprzymierzeńcami i przeciwnikami.
W tej narracyjnej rzeczywistości powstaje coś, co nazywamy tożsamością - zbiór idei o tym, kim jesteśmy. Tożsamość jest dla ludzi tak istotna, że bywa ważniejsza niż samo życie. Historia zna niezliczone przypadki, kiedy jednostki wybierały śmierć w obronie swoich przekonań, religii czy idei narodowych. Chrześcijańscy męczennicy, terroryści z 11 września oraz miliony walczących w rewolucjach to przykłady ludzi, którzy wybrali tożsamość ponad przetrwanie.
Jak filmy takie jak "Obcy" czy "Brokeback Mountain" odzwierciedlają ludzkie potrzeby?
Zdaniem Storra, wszystkie archetypowe opowieści krążą wokół trzech podstawowych tematów: przetrwania, więzi i statusu. Filmy takie jak "Obcy" czy "Zjawa" przedstawiają walkę o życie, "Brokeback Mountain" i "Stań przy mnie" skupiają się na relacjach międzyludzkich, zaś "Whiplash" oraz "Barbie" eksplorują tematykę statusu społecznego.
Storr zauważa, że historie, które łączą te trzy wątki, jak "Gwiezdne wojny", "Romeo i Julia" czy "Ojciec chrzestny", stają się ponadczasowe i wielowymiarowe. Dzięki nim ludzie mogą lepiej rozumieć własne problemy i emocje. W chwilach depresji lub lęku Storr analizuje swoje odczucia, przypisując je do jednej z tych trzech kategorii: czy chodzi o zdrowie, relacje, czy status.
Lista typowych problemów analizowanych przez Storra:
- Problemy ze zdrowiem fizycznym (przetrwanie).
- Problemy w relacjach rodzinnych lub towarzyskich (więź).
- Problemy zawodowe lub utrata pozycji społecznej (status).
Problemy z tożsamością a działalność Willa Storra w organizacji Samarytanie
W pracy wolontariusza w organizacji Samarytanie Will Storr zauważył, że większość osób zmagających się z myślami samobójczymi cierpi z powodu tzw. stresu tożsamościowego. Według niego, myśli samobójcze wynikają zazwyczaj z jednej z trzech przyczyn: chronicznego bólu, żałoby lub kryzysu tożsamości - z czego ostatnia przyczyna dominuje.
"Mamy w głowie głos, który nieustannie tworzy autobiografię tego, kim jesteśmy i co robimy." - Will Storr
Podczas rozmów z osobami w kryzysie, kilka słów uznania za ich odwagę, bystrość czy spostrzegawczość potrafiło przynieść zauważalną ulgę. Storr podkreśla, że doświadczenie stresu tożsamościowego jest powszechną częścią życia społecznego, wymuszaną przez presję dopasowania się do wzorców narzucanych przez społeczeństwo.
Jak ludzki mózg przetwarza historię, a nie fakty?
Według badań Willa Storra, ludzki mózg nie jest przede wszystkim narzędziem do znajdowania prawdy, lecz mechanizmem przetwarzającym historie. Kiedy ludzie jednoczą się wokół wspólnej narracji, stają się częścią większego organizmu społecznego, jak plemię, religia, czy drużyna sportowa. Historie nie tylko łączą jednostki, ale także organizują sposób postrzegania świata.
Przykład działania tego mechanizmu można zaobserwować w kinie. Widownia, choć składająca się z różnych osób, na czas seansu zamienia się w jedność, współodczuwając z bohaterami. Po zakończeniu filmu wiele osób doświadcza chwilowego poczucia, że sami są bohaterami oglądanej opowieści.
Tabela pokazująca funkcje przetwarzania historii przez mózg:
| Funkcja | Opis |
|---|---|
| Łączenie jednostek | Tworzenie wspólnoty poprzez wspólną narrację |
| Obrona tożsamości | Wzmacnianie własnego obrazu siebie i swojego środowiska |
| Odrzucanie przeciwników | Wzmacnianie podziału "my" kontra "oni" |
Will Storr podsumowuje, że nawet najbardziej racjonalne osoby mogą wydawać się nieracjonalne, ponieważ ich percepcja jest zorganizowana wokół opowieści, a nie faktów.
Badania Willa Storra ukazują, że ludzie, którzy wydają się wrogami lub fanatykami, w rzeczywistości są po prostu aktorami odgrywającymi role w innej historii niż nasza. Zrozumienie tej mechaniki może zmniejszyć wzajemną wrogość i zwiększyć empatię w świecie coraz bardziej podzielonym ideologicznie.
Przypisy:
Will Storr to brytyjski pisarz, dziennikarz i fotograf, specjalizujący się w tematyce psychologii, narracji i natury ludzkiej. Jest autorem kilku uznanych książek non-fiction, w których bada, jak ludzie tworzą własne historie, czym jest tożsamość oraz jak funkcjonują mechanizmy społecznego podziału. W swoich pracach często łączy dziennikarstwo śledcze z wynikami badań naukowych. Will Storr współpracował m.in. z "The Guardian", "The Sunday Times" oraz "The New Yorker". Jego najgłośniejsze publikacje to "The Science of Storytelling" i "Selfie".
Źródło: The Guardian
